Яруу найрагч Шагдарын Уянга/1966-2001/
Булуу овогт Шагдарын Уянга гал морин жилийн буюу 1966 оны хоёрдугаар сарын 24-ний өдөр төв аймгийн Зуунмод сумын нутаг Богд хан уулын өвөр “Номтын ам” хэмээх газар албан хаагчийн гэр бүлд мэндэлжээ. Тэрээр 1973-1983 онд нийслэлийн арван жилийн 31, 50, 52 дугаар дунд сургуулийг төгсөж, 1983-1984 онд МУИС-ийн Физик, математикийн факультетийн физикийн анги, 1984-1988 онд ЗХУ-ын Москва хотын геодези-агаарын зураглал, зураг зүйн дээд сургуулийн аэрофото геодезийн инженерийн ангийг “геодезийн инженер” мэргэжлээр дүүргэсэн физикийн мэргэжилтэй нэгэн юм. Ш.Уянга 1988 оноос “Улаанбаатарын мэдээ” сонины сурвалжлагч, Политехникийн дээд сургуулийн геодези, уул уурхайн факультетийн багш, Улсын геодези, зураг зүйн газарт эрдэм шинжилгээний ажилтан, “Шинжээч” хоршоонд эрдэм шинжилгээний ажилтан, “Үнэн”, “Бодлын солбицол” сонинд хариуцлагатай редактор, УИХ-ын гишүүн Зуунайгийн туслах, “Капитал”, “Монгол тамга”, “Тайлбар бичиг” сонины санаачлагч, ерөнхий эрхлэгчээр ажиллаж байсан нэртэй сэхээтэн юм.
Ш.Уянга 16 наснаасаа шүлэг найраг сонирхон оролдож, 1986 онд “Утга зохиол урлаг” сонинд Сергей Есениний “Хар хүн” найраглалын дуун хөрвүүлэг, Лермонтовын “Оргуул”, а.Блокийн “арван хоёр” найраглал, М.Булгаковын өгүүллэгүүдийг орчуулж, 1987 онд анхны шүлгүүдээ хэвлүүлжээ. Түүний бүтээл Монголын уран зохиолын дээжис шилдэг 108 ботид хэвлэгдэж, “Барьцаа” (1988) драмын жүжиг, “галын амь” (1991) дуурь, төрийн шагналт Ц.Чинзоригийн хөгжим “Зуурдын орон” (1999) модерн балет, төрийн шагналт Б.Шаравын хөгжим “Сэрүүн намар” (1999) рок-балетын цомнолыг туурвисан төдийгүй “Чойном хаа байна” уран сайхны киноны гол дүрд 2000 онд тогложээ.
Ардын дууны зовлон жаргалан дунд
Анхны харц шиг цочмог чи минь алга байна
Анхны харц шиг цочмог чамайг минь эзгүй байхад
Ардын дууны тавилан нэгэн ухаарлаар дутуу байна
Аашлаад буцсан ухаан минь альхан дуунд хангинаа бол?!
Буугаад морддог хурим найр, цэнгэл дунд
Будан манан шиг нууцлаг чи минь алга байна
Будан манан шиг нууцлаг чамайг минь эзгүй байхад
Буугаад мордох хурим нэгэн инээдээр дутуу байна
Буцаад холдсон инээд минь хэний хуриманд цангинаа бол?!
Ванлийд гардаг гоё гоё охидын дунд
Ванлий шиг хөөрхөн төрсен чи минь алга байна
Ванлий шиг хөөрхөн терсөн чамайг минь эзгүй байхад
Ваарт ургасан цэцэгт нэгэн цоморлиг дутуу байна
Ванлий шиг төрсөн чи минь хэний цэцэгт ургаа бол?!
Гадаа гудамжинд зөрөн өнгөрөх олны хөлд
Гарагийн даялал шиг зайдуу чи минь алга байна
Гарагийн даялал шиг зайдуу чамайг минь эзгүй байхад
Гадаа гудамж нэгэн мөрөөр дутуу байна
Гансраад буцсан мөр минь альхан гудамжинд хоцроо бол?!
Дуулж суугаад унагадаг нулимсан дунд
Дурлал шиг үнэн дотно чи минь алга байна
Дурлал шиг үнэн дотно чамайг минь эзгүй байхад
Дуулаад унагадаг нулимс нэгэн дуслаар дутуу байна
Дураараа мэлтэрсэн нулимс минь альхан хацарт бөмбөрөө бол?!
Нэг л сайхан өдөр тэнгэрийн од шүүрч
Нэхмэл цагаан лянхуа шиг алган дээр чинь тавина
Нэл гэрлийн хүрээлэлд бидэн хоёр оршивч
Нэрмэл нүдний минь галыг номхотгож үл чадна
Нээрэн тийм өдөр бидэн хоёрт ирнэ ээ.
Он жил нэг л мэдэхэд нарыг хэдэнтээ тойрч
Огторгуй мэт мэлмийд чинь гунигийн навч хөвүүлнэ
Цэн тогорууд намраар сүүдрээ зөөж буцна
Цэх өвсний толгой шүүдрээ дааж цуцна
Цэнгэл дундуур бас зовлон бидэнд учирна аа.
Шовгор майхны хормойг талын салхи алгадаж
Шонгийн шаазан шиг лааг хага цохих шиг унтраана
Туулай шиг хярсан биеийг чинь цээжиндээ нааж тэврэхэд
Туулын эхэн шиг ариухан намираа хур бөмбөрдөнө
Тун ч их юмыг бидэн хоёр үзнэ дээ.
Гар, сэтгэл хоёроосоо хэдэн хүүхдээ хөтөлж
Гансарсан зүрхээ хааяа сархадын аагаар дарна
Галзуу догшин загнаагүй ч чамд тэр эвгүй
Гал, хоолоор дутаагүй ч чагнаж суухад аягүй
Гаансны бохь шиг амьдралд бидэн хоёр тэснэ ээ.
Урт шөнийн турш үзэг цааснаа шадарлаж
Утаа майн дунд толгой өндийх завгүй
Урилгагүй зочин ирэх шиг үүр гэнэт цайна
Урьд шөнийн шүлгээ чамдаа би уншина
Угтаа, шүлэг гэдэг чинь чи бидэн хоёр шүү дээ...
Урдаас инээж байдаг дүр чинь бүдгэрч
Уруулын чинь хээ миний хувцаснаас арчигдана
Цээжин дэх чиний үнэрийг салхи арчиж
Цэцэг цэцгэн дээр шүүдэр болон тогтоно
Шалба норгом бороонд хөтлөлцөж гүйхэд
Шавхайн товшилт нь хаана үлдсэн бэ?
Хамтдаа явсан өдрүүдийн уянгат дуу
Хаанахын шувуудын ганганаанд шингээ вэ?
Дүүрээд ирдэг жаргал
Сагаад асгардаг нулимстай
Дайраад гардаг зовлон
Санаанд аргадаг сүүдэртэй
Ирэх одохын хорвоод
Амьдрал үүрдийн шархтай
Эмгэнэл, хагацалд цантсан
Алаг нүд минь жавартай
Салхи хөглөн ногоорох
Хүж тансаг навчис
Сайхан өнгө нь гандаж
Хөлийн аяар үймнэ
Нүүдлийн шувуудын сүүдрийг
Өнжин хонон үдэж
Нүцгэрсэн намрын модод
Өнчин хүн шиг үлдэнэ
Ханатын бүслүүр чивчиртэл
Чарлаж төрсөн үрдээ
Хайраар чинэсэн хөхөө
Чагталж амлуулсан ижий минь
Дүрэлзэх амьдралын галыг
Аниагүй нүдэндээ бүрэлзүүлж
Дөрвөн үрийнхээ алган дээр
Ануухан насандаа уналаа даа
Хуурын чавхдас сэлгэн
Нулимс тоолсон тэшээнд
Хувь заяаны манхан
Нурахын чинээ саналгүй
Өргөн цагаан талдаа
Үйлийн эрхээр бөмбөрсөн
Өнчин цагаан ботгыг
Өрөвдөж аргадаж явлуу да
Үүлээ хураасан тэнгэр шиг
Газрыг сүвлэн уйлж
Үрээ харах бүртээ
Гансарна чинээ бодолгүй
Ачаа л үнсээд амаръя гэж
Алжаасан ээжийгээ нялхарахад
Арван долоон насныхаа
Аагаар зандарч явлуу даа би
Үхэл, амьдрал хоёр
Цагийн хүйгээр уяатай
Үйл гэмшил хоёр
Царцаж, хайлах уяралтай
Захгүй тоост талдаа
Ботго тэшээд хаачих вэ
Замбуулингийн жамыг
Үр чинь тушаад хаачих вэ
Сайхан монгол гэргий минь
Ижийн минь хайрыг амсаагүй ч
Салахын аргагүй үр минь
Ирснээ дуулгаж амжаагүй ч
Хуур хуурын аялгуу
Дэвтсэн харцыг нь илбэж
Хайр хайрын дээдийг
Дэлгэр Түмэн минь хайрласан
Бүсгүй хүний сэтгэлд
Ус хийлгүй явъя даа
Бүлээн сүү минь ээдэв гэж
Ууландаа ижий минь шаналах вий
Амь цочоож мэндэлсэн
Алаг үрс чинь
Ардын сайхан дууны
аялгуугаар дамжин
Ачит ээждээ золгодог шүү
1987 он
Дээлийнхээ өнгөөр ижилсдэг хэр нь ээ хоёр амраг
Дэр нийлэхдээ ондоо болдог гэх юм
Тэгж хамт амьдраад яах юм зовлонгийн нэмэр
Тэнгэрийн дор зоргоороо явсан минь амар аа…
Л.Баяр
Сэтгэгдэл (2)