ЭШЛЭЛ 1
Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахдаа Монгол Улсад системийн хямрал, Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэмжээний хямралууд бий болсон гэж үзэж байсан нь дүгнэлт. Монгол Улсын хөгжлийн талаар өөрийн үзэл, онол, төлөвлөгөөтэй улс төрийн нам гарч ирсэнгүй. Үүнээс болж төр хямарсан гэж боддог.
ЭШЛЭЛ 2
Нам өөрөө эрх зүйн орчин бүрэлдээгүй, төлөвшөөгүй, дэг журамгүй байгаа учраас намын толгой дээр цөөхөн хэдэн хүний явцуу сонирхол үйлчилж байдаг. Хууль тогтоох байгууллагын гаргаж байгаа тогтоол шийдвэр нь эцэстээ намын бүлгийн шийдвэр болчихсон.
ЭШЛЭЛ 3
Үндсэн хуулийн 25 дугаар зүйлийн долоод анзаарагдаагүй мөртлөө нэг өөрчлөлт орсон тэр нь Засгийн газрын өргөн мэдүүлсэн Төсвийн төслийн зардлыг УИХ нэмэгдүүлэхгүй, бүтцийг өөрчилж болно гэсэн заалт 2019 онд нэмсэн. Улс төрийн нам өнөөдөр улс төрд оролцож байгаа байдалд төсвийн эрх мэдэл түлхүүр шинжтэй. УИХ-ын гишүүдийн мөнгө 10 сая төгрөгөөс эхэлсэн хэдий ч сүүлдээ дөрвөн тэрбум төгрөг босон. Тойрог руугаа улсын төсвийг хуваарилж авч тогтоодог мөнгө.
ЭШЛЭЛ 4
Жижиг тойрог дээр явцуу эрх ашгийг хангаж байж тухайн тойргоос сонгогддог байдал нь гажуудал бий болоход өөрийн хувь нэмрээ оруулж байдаг.
ЭШЛЭЛ 5
УИХ-ын гишүүн тойрогтоо хөрөнгө оруулалт татах, энэ нь дараагийн удаа сонгогдох үндэслэл болж, явцуу мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэх сонирхол бий болох, намаа санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалтыг тэндээс гаргах, тендер зарлаж бүтээн байгуулалт хийх зэрэг нь Засгийн газрын бүрэн эрх болчихлоор парламентын хууль тогтоох эрх мэдэл төсвийн хувьд Засгийн газар руу урсчхаж байгаа юм.
ЭШЛЭЛ 6
АТГ-ыг Ерөнхий сайд өөрөө мэдэж, санал болгож томилуулдаг. Өөрийнх нь толгойлж байгаа намын олонх болсон парламент. Шүүхийн байгууллагуудыг мөн саяны агуулгаар олонх болсон, өөрийнх нь эрх мэдлийн байгууллага. Улс төрийн намын өнөөдрийн төлөвшил, эрх зүйн орчин, гишүүдийн итгэл үнэмшил зэрэг нь Монгол үндэстний хөгжлийн бодлого төсөөлөл, хөтөлбөртэй үгүйг дэнсэлвэл тийм ч сайхан гэрэлтэй зүйл харагддаггүй.
ЭШЛЭЛ 7
Энэ бол ашиг сонирхлын зөрчилдөөн.
ЭШЛЭЛ 8
Эрх барьж байгаа амын дотоод зөрчлийн асуудал давхар дээл дээр харагддаг.
ЭШЛЭЛ 9
Энэ зөрчил нь өнөөдөр сөрөг хүчнээ турхираад, Үндсэн хуулийн цэцэд өргөдөл өгүүлээд явж байна.
ЭШЛЭЛ 10
Үндсэн хуулийн цэцийг улс төрийн шийдвэр гаргах суурь дэвсгэрийг бэлддэг тоглоомын байгууллага болгож хувиргаад байна.
ЭШЛЭЛ 11
Энэ тогтолцооны гажуудлыг яаж даван туулах вэ гэдгийг ярих ёстой болохоос өнөөдрийн хүсэл зоригоо яаж хангах вэ гэвэл дуусашгүй зүйл болно. Ингэхийн тулд парламентаа чадваржуулахаас өмнө Улс төрийн намын хуулийг батлах ёстой.
ЭШЛЭЛ 12
Улс төрийн намын тухай хууль өөрийн гэсэн үзэл санаатай, үүнийгээ тойрсон гишүүдтэй, ил тод санхүүжилттэй, Монгол Улс, үндэстний талаарх хөгжлийн нухацтай бодож олсон өөрийн төлөвлөгөө, төсөөлөлтэй улс төрийн хүчийг улс төрийн нам гэж хүлээн зөвшөөрч төрийн эрх барих байгууллагад удирдлагаа хэрэгжүүлэх эрхийг олгодог байх ёстой. Нөгөө талд мэргэшсэн төрийн алба буюу улс төрийн удирдлагатай төрийн албыг халаад Мэргэшсэн, чадвартай, тогтвортой төрийн алба гэдэг рүү явах ёстой.
ЭШЛЭЛ 13
Өнгөрсөн 2016-2020 он улс төрийн хувьд тогтвортой байсангүй, үүнийг дагаад төрийн алба мөн солигдож байдаг. Ингэхээр манай улс төрийн дундаж IQ ямар байх вэ гэдэг ойлгомжтой. Сонгуулийн тогтолцоог эргэж харах цаг болжээ. Жижиг мажоритар тогтолцооны сул талууд Монголын төрд хангалттай муу муухайгаа харуулаад л байна.
ЭШЛЭЛ 14
Өнөөдөр хувь хүн нь өөрөө харизмтай, хүчтэй, хорон санаатай намын дарга, Ерөнхий сайд байсан бол, энэ улсыг хаашаа л бол хаашаа залахаар. Харин өнөөдөр Л.Оюун-Эрдэнэ гэдэг хувь хүн байгаадаа намдуу байх шиг байна.
ЭШЛЭЛ 15
2019 оны үндсэн хуулийн өөрчлөлт муу талаа харуулж амжаагүй байна. Монголын төрийн тэнцвэртэй байдал хэлбийсэн. Гэхдээ төрийн дээр сандайлсан их баригч намын тал руу.
ЭШЛЭЛ 16
Ирээдүйд өөр нам эх барьсан ч яг энэ замаар л явна. Ерөнхий сайд аль хөл дээрээ босож, юу ярьж эхэлсэнээс хамаараад төрийн бодлого, парламент тэр зүг рүү л шуураад явчихдаг. Ерөнхий сайд хүссэн хүсээгүй парламентыг удирдаад эхэлж байгаа нь анзаарагдаад эхэлсэн.
ЭШЛЭЛ 17
Хөгжлийн банкны асуудал дээр шүүхийн процессийг алгассан өчнөөн олон шийдвэрүүдийг гаргаж байна. Одоо энэ гишүүдийн бүрэн эрхийн асуудлыг ярьж байна. Энэ нь эх баригч нам өөрийгөө цэвэрлэж байгаа юм шиг харагдаж болно. Гэхдээ олон нийтийн анхааралд байгаа сэдвийг нэг нэгээр нь дараад 2024 оны сонгуульд бэлдэж байгаа гэж улс төрийн талаасаа харагдаж байгаа юм.
ЭШЛЭЛ 18
Яагаад энэ булчинтай, бяртай намын даргатай болчихсон бэ гэхээр 2019 оны өөрчлөлтүүд нөлөөлсөн. Мөн засаг захиргааны нэгжийн тухай хуулийг шинээр баталчихсан, орон нутагт намын нэрээр оролцох, мөрийн хөтөлбөр гаргах зэрэг нь хязгаарлагдсан. Өөрөөр хэлбэл, жижиг мажоритар дээр байгаа бүтцээ хатуу суурь болгоод, царцаагаад эх баригч нар хадгалчихаж байгаа хэрэг.
ЭШЛЭЛ 19
Гишүүдийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх тал дээр Ерөнхий прокурор ажлаа л хийж байгаа. Түүний дор мөрдөх байгууллага шалгаад явж байгаа. Мөрдөх байгууллага Ерөнхий сайдын дор байгаа. Хуучин бол улс төрөөс ангид байх ёстой байгууллагуудыг Ерөнхийлөгч санал болгож, УИХ-д оруулж томилуулдаг байсан. Үүнийг намын удирдлага авчихсан юм.
ЭШЛЭЛ 20
Ерөнхий сайд улс төрийн зорилгоор, хэн нэгнийг намнах зорилгоор бүрэн эрхийг нь түтгэлзүүлэх асуудлыг тавиад парламент руу оруулж ирэхэд Ерөнхий сайдын нөлөө дэндүү хүчтэй байгаа. Үүнийг анхаарах шаардлагатай байгаа юм.
ЭШЛЭЛ 21
Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг зүгээр өөрчилье гээд өөрчлөөд байвал чанар сулруулсан, Үндсэн хуулийг үнэгүйдүүлсэн зүйл рүү хөтөлнө. 1992 оны Үндсэн хуулийн нэг давуу тал нь нийтийн зөвшилцөл байсан. Өнөөдрийн үндсэн хуулийн хоёр өөрчлөлт бол нэг нам олонхоороо байх үедээ өөрчилсөн. 2019 оны өөрчлөлт бол хэт олонх болсон нам өөрчлөлт хийсэн. Ингэснээр улс төрийн бодлого давамгайлсан. Улс төрийн эрх чөлөөг боомилсон ийм л өөрчлөлт болсон гэж үзэж байна.
ЭШЛЭЛ 22
Зарим улстөрчийн амнаас “хүчтэй Ерөнхий сайдын” гэдэг үг гарч байна. Үнэн хэрэгтээ хүчтэй Ерөнхий сайдын биш, төрийн дээр сандайлсан хүчтэй намын даргын тогтолцоо руу төрийн тогтолцоог хэлбийлгэчихээд байна.
ЭШЛЭЛ 23
Энэ хэвээр үргэлжилбэл цаашид дарангуйллын тогтолцоо руу явна.
ЭШЛЭЛ 24
Муугаар бодвол улс үндэстний тусгаар тогтнол, оршин тогтнохуйд заналхийлэх боломжтой ийм тогтолцоог үүсгэчихээд байна. Ийм тогтолцоог засварлахын тулд олон нийтийн санаа бодлыг тусгасан, ард түмний төр барих эрхийг хангасан өөрчлөлтүүдийг Үндсэн хуульд хийх хэрэгтэй. Ардчилсан тогтолцоо улс орон дэлхий нийтэд үнэт зүйлийнхаа хувьд дахин сэргэж байна. Ардчилал бидний тусгаар тогтнолын баталгаа. Яг өнөөдөртөө бол Монголын бүх зүйлийн баталгаа бол ардчилал болчихоод байна.
Сэтгэгдэл (2)