БАРИМТ 1
Бруней улсын албан ёсны нэрийг “Бруней Даруссалам” гэдэг ба энэ нь “Амар амгалангийн орон Бруней” гэсэн утгатай. Тус улс нь Калимантан арал дээр оршдог бөгөөд тус арлын газар нутгийн тодорхой хэсэг нь Индонез болон Малайз улсуудын эзэмшил. Калимантан арал Ази тивийн зүүн өмнөд хэсэг дэх Өмнөд Хятадын тэнгис болох Номхон далайн баруун хэсэгт байрладаг.
БАРИМТ 2
Бруней улсын нийт хүн ам нь 460,000 бөгөөд тэдний 80 гаруй хувь нь исламын шашинтай бол 7.1 хувь нь христийн, 7 хувь нь буддын шашинтай. Бруней улс албан ёсны исламын шашинтай орон. Харин иргэдийнх нь үндэс угсааны хувьд 65.7 хувь нь малайз гаралтай хүмүүс байдаг ба 10.3 хувь нь хятад хүмүүс.
БАРИМТ 3
Өмнө нь дурдсанчлан Бруней улс хязгааргүй эрхт хаант засаглалтай бөгөөд улсын тэргүүний эрх мэдлийг тэдний султан эзэмшдэг. Түүнийг Хассанал Болкиах гэдэг ба Бруней улсын хаан, ерөнхий сайд, гадаад хэргийн сайд, сангийн сайд, батлан хамгаалахын сайд гэх зэрэг бүх албан тушаалуудыг ганцаараа хашдаг.
БАРИМТ 4
Мөн тэрбээр дэлхий дээр хамгийн удаан хугацаанд хаан ширээнд сууж буй эрэгтэй хаан юм байна. Хассанал Болкиах Бруней улсын хаанаар өргөмжлөгдсөнөөс хойш 54 жил өнгөрсөн бөгөөд одоо цагийн хаадуудаас хоёрдугаар Элизабет 70 жилийн турш төр баарьж байгаа гэх амжилтаар бүгдийг нь тэргүүлдэг. Харин тус улсын хан хүүг Аль-Мухтад Билла Болкиах (Хассанал Болкиахын ууган хүү) гэдэг.
БАРИМТ 5
Брунейн эзэнт гүрэн түүхийнхээ оргил үе болох 1485-1528 онд Калимантан арлын ихэнх хэсгийг болон одоогийн Филиппин улсын нийслэл Манила хотын байрладаг бүс нутгийг эзэмшиж байжээ. Испаничууд Бруней улсын нутаг дэвсгэр дээр анх 1521 онд хөл тавьсан бөгөөд 1578 онд Бруней-Испани улсуудын хооронд Кастилийн дайн өрнөсөн.
БАРИМТ 6
19-ээр зууны үед Брунейн эзэнт гүрэн хүч чадлаа алдаж эхэлсэн ба 1888 онд Британийн хамгаалалтад орж 1906 онд тэдний колон улс болсон. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед тус улсыг япончууд 1941-1945 оны хооронд эзлэн авч удирдсан. Гэвч Япон улсаас хамааралгүй болсныхоо дараа 1959 онд брунейчүүд шинэ үндсэн хуулиа бичиж, баталсан.
БАРИМТ 7
1962 онд хаант засаглалын эсрэг зэвсэгт бослогууд гарч байсан боловч Их Британийн тусламжтайгаар тэднийг тэр даруйд нь дарж байв. Улмаар тэд 1984 оны нэгдүгээр сарын 1-нд Их Бртаниас салж улсынхаа тусгаар тогтнолыг зарласан. Бруней улсад үйлдвэрлэлийн салбар хөгжиж эхэлснээр уг улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 1999-2008 оны хооронд 58 хувиар огцом өссөн.
БАРИМТ 8
Бруней улс байгалийн хий болон газрын тосны арвин их баялагтай. Тус улс нь хүний хөгжлийн индексээрээ дэлхийд 47-аар байранд жагсдаг бөгөөд Зүүн Өмнөд Азидаа Сингапур улсын ардаас хоёрдугаар байранд бичигддэг. Бруней улс нь өндөр хөгжилтэй орнуудын эгнээнд багтдаг ба ДНБ-ий 0 хувьтай тэнцэх хэмжээний гадаад өртэй дэлхийн хоёрхон орны нэг юм.
БАРИМТ 9
Бруней улсын нийслэл Бандар Сери-Бегаван хотод байрлах Султаны гэр бүлийн амьдардаг Истани Нурул Иман ордон нь 1,788 өрөөтэй ба 202,343 метр квадрат газрыг бүрхэн оршдог 1.4 тэрбум ам.долларын үнэлгээтэй. Энэхүү ордныг Генисийн ном дэлхийн хамгийн том орон сууц-ордон хэмээн бүртгэн авсан.
БАРИМТ 10
Бруней улсын нийслэл Бандар Сери-Бегаван хотод байрлах Султаны гэр бүлийн амьдардаг Истани Нурул Иман ордон нь 1,788 өрөөтэй ба 202,343 метр квадрат газрыг бүрхэн оршдог 1.4 тэрбум ам.долларын үнэлгээтэй. Энэхүү ордныг Генисийн ном дэлхийн хамгийн том орон сууц-ордон хэмээн бүртгэн авсан.
БАРИМТ 11
Брунейчүүд 1963 онд Малайз улстай нэгдэхийнхээ оронд Британийн хамгаалалт дор үлдэхийг илүүд үзсэн ба уг шийдвэрийг гаргасан цор ганц Малайзын муж. Хязгааргүй эрхт хаант засаглалтай тул тус улсад ямар нэгэн улс төрийн сонгууль явагддаггүй. Мөн Үндэсний хөгжлийн нам гэх албан ёсны ганцхан нам байдаг.
БАРИМТ 12
Бруней улсын албан ёсны хэлнүүд нь малайз болон англи хэл бөгөөд хүмүүсийн угсаа гарлаас шалтгаалан өөр 10 гаруй хэлийг тус улсын иргэд тогтмол ашигладаг. Харин хуулийн хувьд тэд английн энгийн хууль, шариатын хууль, исламын шашны үнэт зүйлс гэх зэргийг хослуулан хэрэглэдэг.
БАРИМТ 13
Тус улс нь шариатын хуулийг албан ёсоор ашиглаж эхэлсэн Зүүн Азийн анхны улс. Уг хуул нь хулгай хийх, садар самуун сурталчлах, ижил хүйстэнтэйгээ бэлгийн харьцаанд орох гэх зэрэг үйлдлүүдэд тухайн хүнийг тахир дутуу болгох, олны өмнө ташуурдах, чулуу шидэх гэх зэрэг харгис шийтгэлүүдийг оногдуулдаг. Мөн тус улсад дэлхий дээрх хамгийн үзэсгэлэнтэй исламын сүм хийдүүд бий.
БАРИМТ 14
Брунейн хуулийн дагуу зул сарын баярыг олон нийтийн газар тэмдэглэх хориотой. Тиймээс хүн амын 7 хувийг бүрдүүлдэг христийн шашинтай иргэд уг баярыг гэртээ нууцаар тэмдэглэдэг. Мөн ислам болон христийн шашинтай хүмүүс хоорондоо гэрлэж болохгүй бөгөөд цаазаар авахуулах ч шийтгэл хүлээх магадлалтай. Учир нь исламын шашинтай хүмүүсийг өөр шашны тухай судлах нь исламын шашныг дорд үзэж буй явдал гэж брунейчүүд үздэг юм байна.
БАРИМТ 15
Телевиз болон радиогоор гарч буй мэдээллүүдийг хааны гэр бүл байнга хянаж байдаг тул брунейчүүд олон төрлийн хүссэн мэдээллүүдээ тэр болгон эрх чөлөөтэй авч чаддаггүй. Мөн сэтгүүлчид улс төр болон шашны тухай мэдээ бэлтгэх үедээ өөртөө цензур тавихгүй бол маш том асуудалд орно. Засгийн газар нь хэвлэл мэдээллийн салбарыг хяналтдаа байлгахыг үргэлж хичээдэг боловч насанд хүрсэн иргэдийнх нь 99 хувь нь твиттер, инстаграм, фэйсбүүк гэх мэт цахим сүлжээний хэрэгслүүдийг ашигладаг.
БАРИМТ 16
Бруней улс дэлхийн хамгийн бага авилгын хувьтай орнуудын жагсаалтын 35-аар байранд жагсдаг. Мөн бүс нутагтаа зөвхөн Сингапур улсын дараа ордог маш бага авилгатай орон юм. Брунейчүүд машин эзэмшдэг хувиараа дэлхийд дээгүүр бичигддэг. Ойролцоогоор 1.5 хүн бүр нэг машин эзэмшдэг. Энэ нь бүх насанд хүрсэн брунейчүүд машин эзэмшдэг гэсэн үг.
БАРИМТ 17
Бруней улс хувь хүнээс ямар нэгэн орлогын татвар авдаггүй бөгөөд Зүүн Өмнөд Азийн хамгийн бага татварын хувьтай орон юм. Мөн тус улсад хөдөлмөрийн цалингийн доод хэмжээ гэж байдаггүй ба ажил олгогч, ажилтантайгаа тохирч чадвал тэдэнд ямар ч хэмжээний цалин өгөх боломжтой. Хөдөлмөр эрхлэх насны хүмүүсийн ажилгүйдлийн түвшин нь 8.3 хувь.
БАРИМТ 18
Бруней улсын эдийн засгийн ихэнх хэсгийг бүрдүүлэгч газрын тос нь дараагийн хоёр аравны дотор дуусаж магадгүй. Тиймээс тэд газрын тосноос гадна өөр салбаруудаа хөгжүүлж эдийн засгаа тогтвортой барихаар ажиллаж байгаа. Бруней улс Австрали улсад үхрийн ферм эзэмшдэг ба тэндээс улсынхаа ихэнх махны хэрэглээг татдаг.
БАРИМТ 19
Бруней улсын нийт цахилгааны нэгээс бага хувь нь дахин боловсруулагдах эрчим хүчнээс гаралтай. Үлдсэн 99 гаруй хувийг нь шатдаг түлшнээс гарган авдаг. Бруней хүүхдүүд заавал сургуульд сурч бүрэн дунд боловсрол эзэмших үүрэгтэй. Тус улсын сургуулиуд нь үнэгүй бөгөөд брунейчүүдийн 97.2 хувь нь бичиг үсэг тайлагдсан. Мөн брунейчүүд улсаас үнэгүй эрүүл мэндийн үйлчилгээ авдаг ба коронавирусын халдварын үеэр хамгийн үр дүнтэй арга хэмжээ авч байсан улсуудын нэг бол яах аргагүй Бруней.
БАРИМТ 20
Брунейчүүдийн дундаж наслалт бол 75 жил. Энэ нь нэлээд өндөр үзүүлэлт бөгөөд үнэгүй эрүүл мэндийн үйлчилгээ болон маш бага бүртгэгддэг гэмт хэргийн тохиолдлуудтай холбоотой. Харин тэдний үхлийн хамгийн гол шалтгаанууд нь чихрийн шижин, цус харвалт, зүрхний өвчин зэргүүд. Мөн тус улсын иргэд бүс нутагтаа хамгийн их илүүдэл жинтэй гэж тооцогдоно.
БАРИМТ 21
Бруней улсын одоогийн соёл, ёс заншил, амьдралын хэв маяг зэрэгт Малайз улс ихээр нөлөөлсөн. Уг улсын нийт газар нутгийн 78 хувь нь ширэнгэн ойгоос бүрддэг. Тиймээс Бруней улсад маш олон төрөл зүйлийн ховор амьтад амьдардаг ба тэднээс дурдвал шорвог усны матар, нисдэг гүрвэл, хонхорхой царайт сармагчин гэх мэтээр үргэлжилнэ.
БАРИМТ 22
Бруней улсад хамгийн алдартай спорт бол хөлбөмбөг. Брунейн үндэсний хөлбөмбөгийн холбоо 1969 онд байгуулагдаж олон улсын багуудын эсрэг тоглож эхэлсэн боловч тийм ч өндөр амжилт гаргаж байгаагүй. Тэд Монгол улсын шигшээ багийн эсрэг 2022 оны хөлбөмбөгийн ДАШТ-ий эрхийн төлөөх эхний шатанд учраа тааран тоглож нэг ялж, нэг ялагдаж нийлбэр дүнгээр ялагдал хүлээсэн. Мөн Бруней улс ямар нэгэн медаль олимпоос хүртэж үзээгүй.
БАРИМТ 23
Бруней улсын төрийн далбаа нь шар, цагаан, хар өнгөнүүдээс бүрддэг ба далбааны төв хэсэгт улсын төрийн сүлд байрладаг. Шар өнгө нь улсыг нь удирддаг Султаныг, хар болон цагаан өнгөнүүд нь улсын хоёр ерөнхий сайдуудыг, төрийн сүлд нь исламын шашныг тус тус бэлгэддэг.
БАРИМТ 24
Бруней улс 2013 оны зургадугаар сард улсынх нь газар нутгаас аварга загас агнахыг хуулийн дагуу хориглосон. Ингэснээр тэд ийм шийдвэр гаргасан Ази тивийн анхны улс болсон бөгөөд тус улсад аварга загасны мах болон бараа бүтээгдэхүүнийг зарж борлуулах юм бол нэлээд хүнд шийтгэл хүлээнэ.
Сэтгэгдэл (1)