Өнөөдөр хуралдах УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлэгийг хийнэ. Энэ хууль батлагдсанаар Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх хууль эрх зүйн үндэслэлтэй болж байгаа юм. Манай улсын иргэдийн тухайд 1995 оноос 2000 он хүртэлх хугацаанд даатгуулагч, иргэд нь нийгмийн даатгалд хамрагдаж чадаагүй тохиолдлууд гарсан. Ихэвчлэн малчин болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид байдаг бөгөөд тэтгэвэрт гарах болохоор асуудал үүсч, үүнийг шийдвэрлэх хууль байдаггүйгээс асуудал дагуулдаг сэдэв болж байлаа. Өөрөөс үл хамаарах ийм шалтгааны улмаас энэ онуудад манай иргэдийн нэлээд хэсэг нь ажил хөдөлмөр эрхлээгүй, эрхлэх боломжгүй болсноос болон тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлөгдөөгүй, төлөх боломжгүйгээс ажилласан хугацаа нь тасарсан байх тохиолдлууд их байдаг учраас энэхүү нөхцөл байдлыг харгалзан дээрх хуулийг баталж буй юм. Энэхүү хуультай холбоотой онцлох 24 баримтыг хүргэе.
1. Манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 10 гаруй хувийг үйлдвэрлэж буй мал аж ахуйн салбарт 300,0 гаруй мянган малчин ажиллаж, тээвэр, худалдаа, үйлчилгээ зэрэг эдийн засгийн томоохон салбаруудад 240.0 гаруй мянган иргэн хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байна. Энэ нь нийт ажиллагчдын 47,5 хувийг эзэлж байна.
2. 1990-ээд оноос хойш явагдсан өөрчлөлт шинэчлэлийн явцад хувьчлагдаж задарсан төрийн өмчийн аж ахуйн нэгжүүд, хөдөө аж ахуйн нэгдлүүдийн эрхэлж байсан үйл ажиллагааг үндсэндээ малчид болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид үргэлжлүүлж байгаа аж.
3. Өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль тогтоомжоор малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид нь нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулах боломжтой боловч эрхэлж буй үйл ажиллагааны орлого бага, улирлын чанартай болон тогтвортой биш учраас нийгмийн даатгалд тогтмол шимтгэл төлж хамрагдах нь бага байна.
4. Үндэсний статистикийн болон нийгмийн даатгалын байгууллагын тоо мэдээнээс үзвэл малчдын 10 орчим, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 15 орчим хувь нь нийгмийн даатгалд хамрагдсан төлөвтэй байна. Энэ байдал цаашид удаан үргэлжилбэл нийгмийн халамжийн сангаас тэтгэвэр авагчдын тоо мэдэгдэхүйц өсч төсөвт ачаалал үүсгэх сөрөг үр дагавартай юм.
5. 2012 онд батлагдсан Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэл нөхөн тооцох тухай хуулийн дагуу хөдөлмөр эрхлээгүй буюу эрхлэх боломжгүй байсан иргэдийн 1990-1995 оны ажиллаагүй тасалдсан хугацааг ажилласнаар нөхөн тооцож, 1995-2000 оны тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх арга хэмжээ авсан.
6. Энэ хуулийн үйлчлэлд малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн зарим хэсэг хамрагдсан ч уг хуулийг хэрэгжүүлэх хоёр жилийн хугацаанд 5 жилийн ажилласан хугацааг нөхөн тооцож, 5 жилийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлсөн нь малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн нийгмийн баталгаанд төдийлөн нөлөө үзүүлэхгүй байна.
7. Монгол Улсын эдийн засаг, хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтэд томоохон хувь нэмэр оруулж байгаа эдгээр салбарт ажиллагчдын нийгмийн баталгааг сайжруулах талаар дорвитой арга хэмжээ авах шаардлагатай байгааг харгалзан Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төслийг боловсруулсан байна.
Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл уг хуулийн үйлчлэлд 491.6 мянган хүн хамрагдах бөгөөд нийт малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 566.4 тэрбум, 30-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдвал 288.2 тэрбум, 35-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 189.0 тэрбум төгрөгийн орлого нийгмийн даатгалын санд төвлөрнө гэж тооцож байна.
8. Энэхүү хуулийн төсөл нь Монгол ардын намын УИХ-ын 2016 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийн 2.9.7–д “Малчид, хувиараа аж ахуй эрхлэгчдэд нийгмийн даатгалын шимтгэлээ нэг удаа нөхөн төлөх эрх зүйн орчин бий болгоно.” гэсэн заалтад бүрэн нийцэж байгаа болно.
9. Хуулийн төсөл нь 8 зүйлтэй байх бөгөөд 1 дүгээр зүйлд хуулийн зорилтын талаар; 2 дугаар зүйлд малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэхтэй холбоотой хууль тогтоомжийн талаар; 3 дугаар зүйлд хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолтын талаар; 4 дүгээр зүйлд хуулийн үйлчлэх хүрээний талаар; 5 дугаар зүйлд тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх хувь хэмжээний талаар; 6 дугаар зүйлд малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх ажлыг зохион байгуулах талаар; 7 дугаар зүйлд тэтгэврийн даатгалын шимтгэл нөхөн төлөх малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн бүрдүүлэх баримт бичгийн талаар; 8 дугаар зүйлд хуулийн хүчин төгөлдөр болж үйлчлэх хугацааны талаар тус тус тусгажээ.
10. Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид нийгмийн даатгалд шимтгэлээ тасралтгүй төлж, нийгмийн баталгаагаа сайжруулах сонирхол нь нэмэгдэх; нийгмийн даатгалын санд нилээд хэмжээгээр орлого төвлөрөх эерэг нөлөөтэй.
11. Энэ нь аж ахуйн нэгж, байгууллага хувьчлагдан хөдөлмөр эрхлэлтийн статус нь өөрчлөгдөж, нийгмийн хамгаалалгүй үлдсэн малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн тухайд эдийн засгийн өршөөл үзүүлж, нөхөн төлбөр олгож байгаатай адил ач холбогдолтой арга хэмжээ болно.
12. Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл уг хуулийн үйлчлэлд 491.6 мянган хүн хамрагдах бөгөөд нийт малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 566.4 тэрбум, 30-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдвал 288.2 тэрбум, 35-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 189.0 тэрбум төгрөгийн орлого нийгмийн даатгалын санд төвлөрнө гэж тооцож байна.
13. Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хуулийн үйлчлэлд Засгийн газрын мэдээгээр 113,2 мянган малчин хамрагдсан гэж байгаа хэдий ч уг хуулийг хэрэгжүүлэх ажлыг ердөө 2 жилийн хугацаанд зохион байгуулсан учир цөөнгүй малчид хамрагдаагүй үлдсэн байх магадлалтай.
14. Энэ хуулийн төслийг 1995 оноос хойшхи хугацаанд хамааруулах нь зөв.
15. Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид тэтгэврийн даатгалын шимтгэлээ нөхөн төлснөөр тэтгэврийн зардал тодорхой хэмжээгээр нэмэгдэх боловч цаашид шимтгэлээ үргэлжлүүлэн төлж даатгалд тогтвортой хамрагдсанаар тэтгэврийн даатгалын сангийн орлого нэмэгдэхэд нөлөөлнө.
16. Харин урт хугацаанд тэтгэврийн даатгалын зардал нэмэгдэх төлөвтэй байгаа нь уг зардлыг санхүүжүүлэх эх үүсвэрийг өнөөдрөөс эхлэн бүрдүүлэхэд анхаарах ёстойг харуулж байна.
17. Хуулийн төсөл батлагдсан нөхцөлд 2018 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс хэрэгжүүлэх саналыг төсөлд тусгасан.
18. Энэхүү хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Нийгмийн даатгалын тухай болон Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хууль, Ажилласан жил, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлөх тухай хууль зэрэг хуулиудад бүрэн нийцэж байгаа юм.
19. Шилжилтийн хүнд хэцүү үед аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хувьчлагдан хөдөлмөр эрхлэлтийн статус нь өөрчлөгдөж, нийгмийн хамгаалалгүй үлдсэн малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн тухайд энэ хууль хэрэгжсэнээр эдийн засгийн өршөөл үзүүлж, нөхөн төлбөр олгож байгаатай адил ач холбогдолтой арга хэмжээ болно.
20. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийг гаргах, тэтгэврийн нөөц сангийн хөрөнгийг арвижуулах болон бусад үйл ажиллагаанд зарцуулах боломж бүрдэнэ.
21. Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид нийгмийн даатгалд шимтгэлээ тасралтгүй төлж, нийгмийн баталгаагаа сайжруулах сонирхол нь нэмэгдэнэ.
22. Ингэснээр нийгмийн халамжийн тэтгэвэр тогтоолгох иргэд багасч төсвийн ачаалал буурна.
23. Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдсанаар нийгэм, эдийн засаг, хууль эрх зүйн аливаа сөрөг үр дагавар үүсэхгүй.
24. Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл нь тэдний 1995 оноос өнөөг хүртэл төлөөгүй тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлүүлэхтэй холбоотой харилцааг хамаарна.
24tsag.mn
Сэтгэгдэл (2)