АНУ-ын Ерөнхийлөгч Доналд Трамп сонгуулийн кампанит ажлынхаа үеэрээ Хятадын импортын барааны татварыг нэмэгдүүлэх амлалтаа биелүүлж, Мексик, Канад руу чиглэсэн худалдааны өргөн хүрээтэй арга хэмжээ өрнүүлэхээ амласан. Дэлхий нийтийн ажиглаж буйгаар "худалдааны дайн"-ы өдөөлт болгож АНУ Хятадаас орж ирж буй бараанд 10 хувийн татвар нэмж ногдуулах шийдвэрийг өнгөрсөн бямба гарагт зарлалаа.
Хятадын хариу цохилтыг хэр хүчтэй хийх вэ?
Энэхүү мэдэгдэл Хятад даяар "Цагаан сар"-ын долоо хоног үргэлжилсэн бүх нийтийн амралтын үеэр гарав. Трампын энэ алхамд Хятадын албаны хүмүүс Дэлхийн худалдааны байгууллагад гомдол гаргаж, ямар хэлбэрээр гэдэг нь тодорхой бус ч "харгалзах арга хэмжээ" авахаа амлав.
Хятадын Худалдааны яам ням гарагт хийсэн мэдэгдэлдээ, "АНУ-д импортолж буй Хятадын бараанд 10 хувийн татвар нэмж ногдуулсан нь Дэлхийн худалдааны байгууллагын дүрмийг ноцтой зөрчиж байна" гэж мэдэгдээд, "Хятад улс эрхээ хамгаална" гэжээ.
Хятадын хариу мэдэгдэл нь Мексик, Канадын хариу мэдэгдлийгг бодвол удаашралтай байлаа. Хамгийн сүүлийн үеийн мэдээгээр Трамп Мексик болон Канад улсын удирдагчидтай ярилцсаны үр дүнд тогтоогоод байсан 25 хувийн татвараа түр зогсоох шийдвэр гаргасан байна. Харин Хятадын бүтээгдэхүүнд 10 хувийн татвар ногдуулсан нь ирэх Мягмар гарагт хүчин төгөлдөр болох төлөвтэй байгаа аж. Хятадаас ялгаатай нь Канад, Мексик хоёр өмнө нь АНУ-тай бараг татваргүй харилцаатай байсан. Тэд арга эвийг нь олж чадвал өндөр татвараас мултрах боломжтой.
Бээжинд Трампын хоёр дахь бүрэн эрхийн хугацаа нь санаанд оромгүй халуун дулаан эхлэлийг тавьсан нь экспортоос хамааралтай улсын эдийн засаг удааширч байгаатай зэрэгцэн худалдаа, технологийн зөрчилдөөнөөс зайлсхийхийг эрмэлзэж буй Хятадын удирдагчдын хувьд таатай үйл явдал боллоо.
Хятадын удирдагч Ши Жиньпин, Трамп нар Трампыг албан тушаалдаа орохоос хэд хоногийн өмнө утсаар ярьсан аж. Мөн тангараг өргөх ёслолд Хятадын хамгийн өндөр түвшний албан тушаалтан оролцсон юм.
АНУ-ын Ерөнхийлөгч мөн Бээжинтэй хэлэлцээр хийх горимд байгаа тухайгаа хэлж, Украин дахь Оросын дайныг шийдвэрлэх талаар Ши Жиньпинтэй хамтран ажиллана гэж найдаж байгаагаа удаа дараа илэрхийлж, саяхан Fox News-т өгсөн ярилцлагадаа Вашингтон, Бээжин хоёр худалдааны хэлэлцээрт хүрч чадна гэж бодож байгаагаа илэрхийлэв. Д.Трампын Хятадын эсрэг эдийн засгийн өрсөлдөөнд ялалт байгуулахын төлөө өрнүүлж буй кампанит ажлын нэг хэсэг энэ болж буй.
Хэлэлцээр хийх цаг хэвээр байна уу?
10 хувийн татвар нь Трампын сонгуулийн кампанит ажлын үеэр Хятадын бараа бүтээгдэхүүнд ногдуулах боломжтой гэж хэлж байсан 60 хувийн татварыг бодвол харьцангуй зөөлөн юм. Трамп хэлсэн үгэндээ, үүнийг АНУ, Хятадын хоорондох худалдааны тэнцвэргүй байдал биш, харин Хятадын ханган нийлүүлэгчдийн гүйцэтгэх үүрэгтэй холбосон.
Шанхайд төвтэй Фудан Хөгжлийн Хүрээлэнгийн цахим хуудсанд ням гарагт нийтлэгдсэн дүн шинжилгээнд “Трамп тодорхой улс орнуудад татвар ногдуулах, худалдааны мөрдөн байцаалтын үр дүнд найдаж, тэдний хүлээцтэй байдал, хэлэлцээр хийх хүсэл эрмэлзэлийг шалгаж байж магадгүй” гэж бичжээ.
“Бүрэн хэмжээний худалдааны дайн” болж хувирах эрсдэлийг үгүйсгэх аргагүй. Бодит арга хэмжээ авахаас өмнө Трамп хоёрдмол утгатай стратеги ашиглан өрсөлдөгчдөө дарамталж, тэдний буулт хийхийг хүлээж чадна” гэжээ.
Худалдааны дайны гал Трампын дөрөвдүгээр сарын 01-ний шийдвэрээс бүрэн хамаарна. Энэ хооронд Бээжинд Трамптай харилцаа тогтоох, түүнийг Хятадын нийслэлд урих, эдийн засгийн илүү хатуу шийтгэлээс зайлсхийхийн тулд урьдчилан тохиролцоонд хүрэх цаг хугацаа хангалттай буй.
Хятадын улс төрийн чиг баримжаа нь үргэлж эвлэрэх шинж чанартай байсан. БНХАУ-ын Ерөнхий сайдын орлогч Дин Сюэсян өнгөрсөн сард Давост цугларсан элитүүдэд хэлэхдээ, Бээжин дэлхийтэй "тэнцвэртэй худалдааг дэмжихийг" хүсэж байна гэж хэлсэн бол Ши Жиньпин АНУ-Хятадын харилцааг "шинэ эхлэл" болгохыг уриалав.
Бээжин шинэ тарифын талаар ДХБ-д гомдол гаргахаар шийдсэн нь Хятадын Коммунист намын суртал ухуулагчдын гол үзэл юм. Хятад улс дэлхийн дүрмээр тоглодог, харин АНУ үүнийг дагаж мөрддөггүй. Бээжин мөн фентанилын урьдал химийн бодисын экспортыг хянах хүчин чармайлтаа хамгаалж, хар тамхины хямрал нь Хятадын бус "Америкийн асуудал" гэж мэдэгдэв.
Одоо Хятад улс ойрын өдрүүдэд худалдааны эсрэг нэмэлт арга хэмжээ зарлах эсэхийг харах л үлдлээ. Гэхдээ сүүлийн долоо хоногт 10 хувийн үүрэг хариуцлага болон мессежийн талаархи анхны хариу арга хэмжээ нь хариу арга хэмжээ авах арга хэрэгслийн хайрцагтаа хэт гүнзгий орохоос өмнө хүлээх, харах горимд байж магадгүй гэдгийг харуулж байна.
Л.Баяр
