Хамтарсан Засгийн газрын 14 мега төслийг цувралаар танилцуулж байна. Засгийн газар "хөгжлийн хөдөлгүүр" гэгдэх 14 мега төслийг зорилго болгон ажиллахаа зарлаад буй. Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ "2025 оны төсөв бол Монгол Улсын хувьд бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалын дагуу боловсруулсан эхний төсөв бөгөөд ирэх 4 жилийн улс орны хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлох ач холбогдолтой" гэж байлаа.
Үндэсний хиймэл дагуул...
Үндэсний хиймэл дагуулын төслийн судалгааг 2011 онд эхлүүлж байжээ. Үндэсний хиймэл дагуулыг бүтээж дуусаад 2027 онд 36 мянган километрийн өндөр агаарын орон зайд хөөргөнө гэж тооцоолсон байдаг. Өнгөрөгч онд Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд байсан одоогийн ЗГХЭГ-ын дарга Н.Учрал, Францын "Талес Алейна Спейс" компанийн гүйцэтгэх захирал, Херве Деррей нар хиймэл дагуул үйлдвэрлэж, ашиглах гэрээ боловсруулж, бэлтгэх тухай “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-т гарын үсэг зурсан билээ. Улмаар үндэсний хиймэл дагуултай болж, харилцаа холбооны бие даасан байдлаа бататгах үе үеийн хүсэл зорилго Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Франц Улсад хийсэн төрийн айчлалын үеэр урагшилсан гэж хэлж болно.
Дэлхийн томоохон үйлдвэрлэгч “Талес Алейна Спэйс” компанид 100 хувь тоон технологид суурилсан “Чингис сат” үндэсний хиймэл дагуул бүтээж Монголд хуваарилагдсан 113.6°E тойрог замд хөөргөх тухай мэдээлэл хөвөрч байсныг санаж байгаа биз ээ.
Хиймэл дагуул бүтээх “Талес Алейна Спэйс” групп нь Италийн оролцоотой, Францын төрийн өмчит групп агаад бирж дээр хувьцаагаа арилждаг нээлттэй компани аж. Түүнчлэн тус компани нь 30 гаруй хиймэл дагуулыг бүтээсэн туршлагатай гэж буй. Хиймэл дагуулыг бүтээхдээ 4 ширхэг газрын сатнц Монгол байгуулна гэдгээ ТЭЗҮ-дээ тусгасан байна.
Үндэсний хиймэл дагуулыг хөөргөснөөр Монгол Улсын газар нутгийг бүрэн хамарсан, орон зайн ялгаваргүй харилцаа холбооны бие даасан сүлжээ үүсгэж интернэт суурьтай бүх төрлийн харилцаа холбооны үйлчилгээг бүх иргэн, аж ахуйн нэгжид үзүүлэх боломжийг нээж өгнө. Түүнчлэн дан ганц шилэн кабелийн сүлжээнээс хамаарсан интернэтийн гарцын эрсдэлийг бууруулах, онцгой байдлын үед байнгын харилцаа холбоотой байх, гамшиг ослын эрсдэлийг бууруулах, хот хөдөөгийн иргэдийн тоон ялгааг арилгах, хөдөө, орон нутгийн иргэд, малчдын хүүхдүүд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд зайн сургалтад хамрагдах боломжийг олгоно гэж Н.Учрал мэдээллээд байв.
Улсын хэмжээнд аймаг, сумын төвүүдийг өндөр хурдны шилэн кабелийн сүлжээгээр холбох ажил эрчимтэй хийгдсэн боловч 2023 оны байдлаар хүн амьдрах боломжтой нийт газар нутгийн 23.8 хувь нь газрын болон үүрэн холбооны сүлжээ нэвтэрсэн ба үлдсэн газар нутаг нь ямар нэг сүлжээнд холбогдоогүй байна.
Одоогийн байдлаар “Koreasat 5A”, “Telesat 18” зэрэг хиймэл дагуулаас транспондер түрээслэн телевиз, интернет, хөдөлгөөнт холбооны сүлжээ, харилцаа холбооны үйлчилгээг алс зайд дамжуулахад ашиглаж байна.
Хэрэв өөрийн хиймэл дагуулгүйгээр цаашид явбал Монгол Улс жилдээ 32,6 тэрбумаас 80,8 тэрбум төгрөгийг гадаад орнуудын хиймэл дагуулын түрээсэнд төлсөөр байх юм. Үндэсний хиймэл дагуулыг хөөргөснөөр энэхүү их хэмжээний төлбөрийг гадны орны хиймэл дагуулын түрээсэнд төлөх шаардлагагүй болж, энэ хэмжээний зардал дотоодын зах зээлд үлдэх аж.
Түүнчлэн цахим засаглалын тоон дэд бүтэц сайжирч, аж үйлдвэрлэлийн бүх салбарт цахим шилжилтийг эрчимжүүлж, шилэн кабелийн сүлжээ хүрээгүй алслагдсан багуудын тоон хуваагдлыг багасгаж, орон зай, байршлаас үл хамаарсан цахим боловсрол, цахим эрүүл мэндийн үйлчилгээг хүргэх боломж бүрдэх хүрэх үр дүнг танилцуулсан билээ.
Монгол Улс Үндэсний хиймэл дагуултай болсноор:
- Харилцаа холбооны бие даасан системтэй болж, үндэсний аюулгүй байдлаа баталгаажуулна.
- Монгол орны хаанаас ч интернэтэд холбогдох, мэдээллийн технологийн үйлчилгээ шууд авах боломж нээгдэнэ.
- 250 мянган малчин өрх E-Mongolia, E-сургууль, E-эмнэлэг гэх мэт үйлчилгээ авах боломжтой болно.
- ААН байгууллагуудын хэрэгцээ шаардлагыг хангасан үйлчилгээ нэвтрүүлж, бизнес үйл ажиллагааг дэмжинэ.
- Шилэн кабель шинээр татаж интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх 29 их наяд төгрөг хэмнэнэ.
- 5G, IoT зэрэг шинэ технологиудын нэвтрэлтийг дэмжиж, аж үйлдвэр хөдөө аж ахуйн салбарт эерэг нөлөө үзүүлнэ.
- Иргэдээ болзошгүй гамшиг, эрсдэлээс сэргийлэх, авран хамгаалах боломж нэмэгдэх зэрэг олон талын ач холбогдолтой юм.
- Гамшиг ослоос шалтгаалж амиа алдаж хүмүүсийн тоог 30 хувь бууруулна
- Агаарын бохирдлыг хэмжинэ
- Цаг агаарын урьдчилан сэргийлэх бүх талын мэдээллийг авна
- Зудын гамшиг 10 хувь буурна
- Ой хээрийн түймэр 10 хувь багасна
- Алслагдсан бүс нутгийн эрүүл мэндийн зардал 10 хувь буурна
- Боловсролын ялгаа 50 хувиар багасна гэж үзэж байгаа аж.
Монгол Улсын газар нутгийг бүрэн хамарсан, орон зайн ялгаваргүй байдлаар харилцаа холбооны тоон системийн сүлжээ үүсгэх зорилготой уг төслийг хэрэгжүүлснээр интернэт суурьтай бүх төрлийн харилцаа холбооны үйлчилгээг байршлаас үл шалтгаалан иргэн, аж ахуйн нэгжид үзүүлэх боломжийг нээж өгнө. Мөн шилэн кабелийн сүлжээнээс хамааралгүй интернэтийн гуравдагч гарцтай болох, онцгой байдлын үед байнгын харилцаа холбоотой байх, гамшиг ослын эрсдэлийг бууруулах, хот хөдөөгийн иргэдийн тоон ялгааг арилгах, хөдөөгийн иргэд, малчдын хүүхдүүд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд зайн сургалтад хамрагдах чухал ач холбогдолтой. Тус төслийг БНФУ-ын нэн хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд 2025 оны төсөвт нийт 211.6 тэрбум төгрөгийн зээлийн ашиглалтыг тусгажээ.
Үндэсний хиймэл дагуулын төслийг 15 жилийн хөнгөлөлттэй зээлээр
Францын ЗГ-тай хамтран хэрэгжүүлнэ
ЗГХЭГ-ын дарга Н.Учрал хэлэхдээ, "Үндэсний хиймэл дагуулын төслийг 15 жилийн хөнгөлөлттэй зээлээр Францын ЗГ-тай хамтран хэрэгжүүлнэ. Зээл авч буй тохиолдолд баталгаа гарга гэдэг учраас 15 хувийн баталгааг л төсвөөс гаргана. Энэ бол хоёр орны найрамдал, хамтын ажиллагаа, цаашилбал нарийн зүйлс бий. Ингэж хамаагүй ярьж болохгүй. Италийн оролцоотой, төрийн өмчтэй, дэлхийд 31 хиймэл дагуул бүтээсэн. Зургаахан орон хиймэл дагуул бүтээдгийн нэг нь Франц. 30 жилийн хугацаанд дэлхийн ямар ч оронд зээлээр үндэсний хиймэл дагуул бүтээж байсан түүх байхгүй. Энэ удаад Францын Засгийн газар ийм шийдвэр гаргасан. Гуравдагч хөршдөө хөрөнгө оруулалтыг татаж буй хамгийн том алхам. Мөн 2019 онд тоон системд шилжсэн. Үндэсний хиймэл дагуул бол старлинкээс огт өөр. Энэ бол өндрийн хиймэл дагуул, үндэсний аюулгүй байдлын асуудал. 15 жилд гадны хиймэл дагуулд 356 сая доллар төлөхөөр байгаа. Дотооддоо хиймэл дагуулыг төлвөл энэ зардлыг 15 жилд нөхнө. Нэг ёсондоо гадагшаа гарч буй вальют монголдоо үлдэнэ" гэж байлаа.
Үндэсний хиймэл дагуулын сүлжээ байгуулахын үр дүнд...
Иргэд оршин суугаа газраасаа үл хамааран өндөр хурдны интернэтэд холбогдож, хүртээмж нэмэгдэнэ. Төрийн үйлчилгээнд шууд хамрагдах боломж бүрдэнэ. Кибер аюулгүй байдал баталгаажна.
Монгол Улсын газар нутгийг бүрэн хамарсан, орон зайн ялгаваргүй байдлаар харилцаа холбооны тоон системийн сүлжээ үүсгэх зорилготой уг төслийг хэрэгжүүлснээр интернэт суурьтай бүх төрлийн харилцаа холбооны үйлчилгээг байршлаас үл шалтгаалан иргэн, аж ахуйн нэгжид үзүүлэх боломжийг нээж өгнө.
Мөн шилэн кабелийн сүлжээнээс хамааралгүй интернэтийн гуравдагч гарцтай болох, онцгой байдлын үед байнгын харилцаа холбоотой байх, гамшиг ослын эрсдэлийг бууруулах, хот хөдөөгийн иргэдийн тоон ялгааг арилгах, хөдөөгийн иргэд, малчдын хүүхдүүд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд зайн сургалтад хамрагдах чухал ач холбогдолтой.
Тус төслийг БНФУ-ын нэн хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлнэ.
Нийт хөрөнгө оруулалт: 829,4 тэрбум төгрөг
Улсын төсөв: 68,8 тэрбум төгрөг
Гадаад зээл: 760,6 тэрбум төгрөг
