БАРИМТ 1
Бүгд Найрамдах Итали улс нь Альпын нуруу болон улсаа тойрсон бүлэг арлуудаас бүрддэг, Баруун Өмнөд Европын Газар Дундын тэнгисийн бүсэд харьяалагддаг орон. Газар нутгийн нийт хэмжээ нь 301,230 бөгөөд өндөр өсгийтэй гутлын хэлбэртэй.
БАРИМТ 2
Нийт хүн ам нь 60.3 сая ба 84.4% нь христийн шашинтай бол 11.6% нь шашин шүтлэггүй. Итали улсын хоч нэрийг “Бэл Паэз” гэдэг ба энэ нь “Үзэсгэлэнтэй орон” гэсэн утгатай. Тус улсыг жилд дунджаар 46 сая жуулчин зорьдог бөгөөд уг үзүүлэлтээрээ дэлхийд тавдугаар байранд жагсдаг.
БАРИМТ 3
Итали улс нь Европ тивийн хамгийн урт хугацааны арвин түүхтэй улсуудын нэг. Ромын эзэнт гүрэн нь манай эриний өмнөх 753 он байгуулагдсан бөгөөд олон зуун жилийн турш Европ болон Хойд Африкийг байлдан дагуулсан. Гэвч манай эриний 395 онд Ромын эзэнт гүрэн бутарч тусдаа мужуудад хуваагдсан. Харин 1861 онд буцаан нэгдэж Итали улсыг байгуулсан.
БАРИМТ 4
Бенито Муссолини 1925 онд Итали улсад дарангуйлал тогтоож 20 жилийн турш уг улсыг удирдсан. Тэрээр дэлхийн 2-р дайны үеэр Италийг Германтай нийлүүлснээр 1945 онд партизаны цэргүүдэд цаазлуулсан. Улмаар 1946 оны зургадугаар сарын 2-нд Итали улс нь албан ёсоор бүгд найрамдах улс болж дарангуйллаас мултарсан түүхтэй. Иймээс уг өдрийг үндэснийхээ баяр болгож жил бүр улс даяараа тэмдэглэх болсон.
БАРИМТ 5
Итали улсын далбаа нь Франц улсын далбааны загвараас санаа авсан бөгөөд ногоон, цагаан, улаан өнгөнүүдээс бүрддэг. Ногоон өнгө итгэл найдварыг, цагаан өнгө үнэнч сэтгэлийг, улаан өнгө буяны үйлсийг тус тус бэлгэддэг. Энэхүү төрийн далбааны өдөр нь нэгдүгээр сарын долоонд тохиодог бөгөөд 1797 онд хамгийн анх уг далбааг мандуулсан Реджио Эмилиа гэх газарт баярыг тэмдэглэдэг.
БАРИМТ 6
Өмнө нь дурдсанчлан Итали улс олон тооны жуулчдыг хүлээн авдаг. Тэгвэл жуулчдын дунд нэгэн сонирхолтой уламжлал байдаг. Хэрэв та нийслэл хот Ромд байрлах Треви усан оргилуур луу зоос шидэх юм бол танд хэзээ нэгэн цагт дахин Ром хот руу ирэх завшаан олддог гэх утгатай домог байдаг тул жуулчид уг усан оргилуурыг зорьж очин зоос шиддэг гэнэ. Жилд дунджаар уг усан оргилуур луу жуулчид нэг сая еврог (3,200,000 төгрөг) шиддэг бөгөөд уг мөнгө 100% нь буяны үйлсэд зарцуулагддаг.
БАРИМТ 7
Урт хамартай модоор хийгдсэн Пинаккио хүүхэлдэйг та бүхэн бүгд мэдэх биз. Тэгвэл уг алдарт хүүхэлдэйн түүхийг Итали зохиолч Карло Коллоди 1880 онд бичсэн бөгөөд Италийн хүүхдийн сонин дээр цуврал болон нийтлэгдэж байсан. Мөн Итали улсад 1,500 гаруй үзэсгэлэнт нуурууд бий.
БАРИМТ 8
Итали улсад нийт 55 ширхэг дэлхийн үнэт өвийн дурсгалт газар байдаг. Уг тоогоороо дэлхийд тэргүүлдэг бөгөөд дурсгалт газрууд нь Итали улсын өнцөг булан бүрд тархсан байдаг. Тэдний нэг болох Систин сүмийг жилд ойролцоогоор 20,000 хүн үздэг. Италийн алдарт уран бүтээлч Микеланжело 1512 онд энэхүү сүмийг барьсан. Уг сүмд Италийн Попын албан ёсны оршин суудаг хаяг нь бөгөөд шинэ Попыг сонгох албан ажилд нь томилох үйл хэргийг ч мөн энэхүү сүмд үйлддэг.
БАРИМТ 9
Европ тивд идэвхтэй гурван ширхэг галт уул байдаг ба тэдгээр нь бүгд Итали улсад байрлалтай. Сицили дэх Этна галт уул нь 2021 онд дэлбэрсэн бөгөөд энэ нь түүний 50 дахь удаагийн дэлбэрэлт байсан. Хэдийгээр энэхүү галт уул нь идэвхтэй хэвээр байгаа ч Этна уулын орой руу гардаг аялал байдаг гэнэ. Өөр нэгэн идэвхтэй галт уул нь Стромболи бөгөөд Сицилигийн ойролцоох жижиг арал дээр байрладаг. Харин гурав дахь уулыг нь Везувий гэдэг.
БАРИМТ 10
Итали улсын нийслэл Ром хотын дунд дэлхийн хамгийн жижиг улс болох Ватикан хот оршдог. Ватикан улс нь ердөө дөрвөн хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай бөгөөд уг улсыг Италийн Поп удирддаг. 1929 онд тусгаар тогтносон улс болсон тэдний эдийн засгийн ихэнх хэсэг нь хандиваас бүрддэг.
БАРИМТ 11
Европ тивийн хамгийн өндөр цэгүүдийн нэг болох Мон Бланк уул Итали улсын газар нутагт харьяалагддаг. Далайн түвшнээс дээш 4,808 метрийн өндөрт орших уг уул нь Альпын нуруудын хамгийн өндөрлөг цэг юм. Итали улсын албан ёсны хэл нь итали хэл бөгөөд Хойд Италид хүмүүс ихэвчлэн герман хэлийг ашигладаг.
БАРИМТ 12
Хүн төрөлхтний амьдралын салшгүй нэг хэсэг болсон олон мянган бүтээлүүд зүйл Итали улсад үүссэн. Температурыг хэмждэг термометр гэх багажийг Санторио Сантотрио 1612 онд Итали улсад бүтээгдсэн бол зай буюу батарейг 1800 онд Итали эрдэмтэн Алессандро Вольта (түүний нэрээр цахилгааны хэмжүүрийг вольт хэмээн нэрлэсэн) бүтээсэн. Мөн дэлхийн хамгийн анхны банк Итали улсаас үүсэлтэй (1149 онд) бөгөөд нарны шилийг 13-аар зууны үед мөн л Италичууд бүтээсэн.
БАРИМТ 13
Америк тивийг анх нээсэн дэлхий нийтэд алдартай далайчин, судлаач, эрэл хайгуулч Кристофер Колумб 1451 онд Итали улсад мэндэлсэн. Хэдийгээр Итали хүн хэдий ч тэрээр Испани улсын туган дор далайд гардаг байсан. Мөн тэрээр Атлантын далайг бүтэн туулсан анхны Европ далайчин юм.
БАРИМТ 14
Итали үндэсний хоол дэлхийд маш алдартай. Ихэнх Итали хоол үхэр гахайн мах, төмс, далайн амьтад, будаа, паста гэх бүтээгдэхүүнүүдийг агуулдаг. Мөн дэлхийн хамгийн алдартай хоолнуудын нэг болох пицца нь манай эриний 10 онд анх Итали улсад үүссэн бөгөөд 17-аар зууны үед шинэчлэгдэж дэлхий нийтэд танигдсан. Мөн манай эриний өмнөх дөрөвдүгээр оны үед итали улсад паста үүссэн. Улмаар Марко Поло (тэрээр Итали хүн байсан) пастаг Хятад улсад танилцуулснаар уг хоолны нэр алдар хурдацтай өссөн.
БАРИМТ 15
Итали улс бол хамгийн их хэмжээний дарс үйлдвэрлэдэг орон. Жилд ойролцоогоор 5,480,000 литр дарсыг боловсруулдаг бөгөөд ихэнхийг нь Герман, АНУ, болон Их Британи руу экспортолдог. Мөн Итали улсад 20,000 гаруй хүн баристагаар ажилладаг бөгөөд италичууд өдөрт 12 сая аяга эспрессо хэрэглэдэг. Та Итали улсад өдрийн аль ч цагт эспрессо захиалж болох бол өглөөний 11 цагаас хойш капучино авахыг хориглодог.
БАРИМТ 16
Дэлхийн хамгийн эртний их дээд сургууль (Болоньягийн Их Сургууль) бол Итали улсынх. Тус их сургууль нь 1088 онд байгуулагдсан бөгөөд 934 жилийн турш үйл ажиллагаагаа явуулсаар байна. Зургаагаас арван зургаан насны хүүхдүүд бүгд сургуульд суралцаж дунд ангиа төгсөх үүрэгтэй бөгөөд тухайн шатны улсын сургуулиуд нь бүгд үнэгүй. Харин Хойд Италийн сургуулиудын сургалтын чанар нь Өмнөд Италийн сургуулиудаасаа хамаагүй илүү байдаг гэнэ.
БАРИМТ 17
Итали улсын зарим барилгуудад 17-аар давхар гэж байхгүй. Учир нь XVII гэх тоо нь үхлийг бэлгэддэг гэж италичууд үздэг. Мөн Турин хотод нохой тэжээдэг хүмүүс нохойгоо өдөрт гурван удаа салхилуулах үүрэгтэй бөгөөд уг дүрмийг дагахгүй бол торгуулдаг гэнэ.
БАРИМТ 18
Италийн одоогийн хүн амын дундаж нас нь 45.7 бөгөөд энэ нь дэлхийд хоёрдугаар байранд (Япон улсын ард) жагсана. Энэ байдлаараа үргэлжилбэл Итали улсын хүн амын дундаж нас нь 2050 он гэхэд 54 нас хүрэх тухай судалгаа хүртэл бий. Үүний гол шалтгаан нь италичуудын өндөр наслалт (83.2) болон хүүхэд төрөлтийн бага хувь юм. Италид гэр бүлтэй болоогүй хүмүүс 30 нас хүртлээ ээж аавынхаа хамт амьдрахыг энгийн үзэгдэл хэмээн үздэг. Мөн ихэнх Итали хосууд залуу насандаа хүүхэдтэй болохоос татгалздаг.
БАРИМТ 19
Итали улсад малгайгаа орон дээр тавихыг муу ёр гэж үздэг. Учир нь Италид тахилч лам нар үхэж буй хүнийг сүүлчийн замд нь үдэхээр очихдоо орон дээр нь малгайгаа тайлж тавьдаг уламжлалтай холбоотой. Мөн италичуудын дунд хэн нэгний хөлийг шүүрээр дарвал тухайн хүн хэзээ ч гэрлэхгүй гэх мухар сүсэг байдаг.
БАРИМТ 20
Итали улсын газар нутгийн тавны дөрөв нь өндөр уулс эсвэл дов толгодоос бүрддэг. Мөн Итали улсад Повеглия гэх арал байдаг бөгөөд энэхүү арал дээр маш олон хий үзэгдэл байдаг гэж үздэг тул жуулчдыг болон италийн иргэдийг уг арал руу нэвтрэхийг хориглодог.
БАРИМТ 21
Итали улсын хамгийн алдартай спорт нь мэдээж хөлбөмбөг. Итали улсын хөлбөмбөгийн хамгийн дээд лиг болох Сери А нь дэлхийн хамгийн хүчирхэг лигүүдийн нэг билээ. Тус лигт дэлхийн шилдэг клубууд болох А.С Милан (Милан ХББ), Интер Милан, Ювентус, Наполи, Рома, Лацио, Фиорентина ХББ нар харьяалагддаг. Мөн Италийн хөлбөмбөгийн үндэсний шигшээ баг нь ДАШТ-д дөрвөн удаа (1934, 1938, 1982, 2006), ЕАШТ-д хоёр удаа (1968, 2020) онуудад түрүүлсэн. Итали хэв маягийн хөлбөмбөг нь нягт хамгаалалт болон биеийн хүч их ашигласан тоглолтоороо алдартай.
БАРИМТ 22
Хөлбөмбөгөөс гадна Италид сагсанбөмбөг, волейбол, регби гэх багийн спортууд алдартай. Ялангуяа Италийн эрэгтэй, эмэгтэй волейболын шигшээ багууд нь дэлхийн шилдэг багуудын нэг. Итали улсад бүх төрлийн ганцаарчилсан спортууд дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөх шатанд хөгжсөн бөгөөд дугуйн спорт тус улсад маш алдартай. Мөн өвлийн олимпд амжилт дүүрэн оролцдог ба 2026 оны өвлийн олимпыг Итали улс зохион байгуулахаар болсон.
БАРИМТ 23
Итали бол загварын улс юм. Италичууд үргэлж загварын өндөр мэдрэмжтэй байдгаас гадна дэлхийн агварын чиглэлийг тодорхойлсоор ирсэн. Италийн шилдэг загварын брэндүүдийг дурдвал Gucci, Armani, Prada, Versace, Valentino, Fendi, Missoni гэх мэт. Милан, Ром, болон Флоренц хотууд нь Италийн төдийгүй дэлхийн загварын нийслэлүүд юм.
БАРИМТ 24
Алдарт зураач, инженер, зохион бүтээгч, уран барималч, архитектор, эрдэмтэн, гүн ухаантан Леонардо да Винчи 1452 оны дөрөвдүгээр сарын 15-нд Итали улсын Винчи хотод мэндэлсэн. Дэлхийн хамгийн агуу уран бүтээлүүдийн нэг болох Мона Лизаг зурсан түүний сэтгэн бодох чадвар нь бусдаас өөр түвшинд байсан бөгөөд буруу цаг үедээ төрсөн хүмүүсийн нэгээр нэрлэгддэг. Учир нь түүний амьдарч байсан үед нь түүний зохион бүтээхээр санааг нь гараад байсан байлдааны хуягт машин, нарны эрчим хүч цуглуулагч, нисдэг машин гэх мэт бүтээлүүдийг түүний амьдарч байсан техник технологи хөгжиж эхэлж байсан цаг үед хэрэгжүүлэх ямар ч боломжгүй байсан.
Сэтгэгдэл (5)